Kum Zambağı: Kıyılarımızın Beyaz Güzeli Nesli Tehlike Altında

Türkiye’nin kıyı kumullarında yetişen ve güzelliğiyle doğaseverlerin ilgisini çeken kum zambağı (Pancratium maritimum), ne yazık ki nesli tehlike altında olan türler arasında bulunuyor. Akdeniz’den Karadeniz’e, özellikle Ege sahillerinden Marmara kıyılarına kadar yayılım gösteren bu nadir bitki, yıllardır devam eden insan kaynaklı tahribatlarla varlığını sürdürmekte zorlanıyor.

Kum zambağı, deniz kenarındaki kumlu alanlarda, özellikle sabit kumullarda yetişebilen, tuz toleransı yüksek bir bitki türüdür. Yaz aylarında, beyaz çiçekleriyle adeta kıyılarımızı beyaz örtülerle donatan bu bitki, doğal yaşam alanlarındaki daralma nedeniyle giderek yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Türkiye’de birçok sahilde koruma altına alınmış olsa da, habitat tahribatı endişe verici boyutlara ulaşmış durumda.

En büyük tehditler arasında, kıyıların imara açılması, yapılaşma, yoğun turizm faaliyetleri, araç trafiği ve kumulların bilinçsiz kullanımı bulunuyor. Ayrıca, kum zambağının sökülmesi ve yasa dışı toplanması gibi insan faaliyetleri de popülasyonun azalmasına yol açıyor. Yasa dışı sökümlere karşı yetkililer sıkı denetimler uyguluyor ve yüksek para cezaları kesiliyor ancak bu yeterli olmuyor.

Koruma çalışmaları hız kazanmaya başladı. Samsun, Efes Selçuk, Göksu Deltası gibi önemli sahil kesimlerinde kum zambağı koruma projeleri yürütülüyor. Bu çalışmalar kapsamında, kumullar kirletilmekten korunuyor, yürüyüş yolları yapılmak suretiyle bitkilerin bulunduğu alanlara zarar verilmesinin önüne geçiliyor ve halk bilinçlendiriliyor. Ayrıca, bitkinin çoğaltılması için bilimsel çalışmalar da devam ediyor.

Uzmanlar, kum zambağının yaşaması için kıyı kumullarının doğal yapısının korunması gerektiğini vurguluyor. İnsanların bu hassas alanlarda daha dikkatli olması, araçlarla bu bölgelerde dolaşmaması, bitkilere zarar vermemesi ve yasa dışı toplama yapmaması gerekiyor. Ayrıca, yerel yönetimler, çevre örgütleri ve vatandaşların ortak çalışmaları ile ekosistemlerin bütünüyle korunması şart.

Kum zambağı sadece bir bitki değil, kıyı ekosistemlerinin dengesini koruyan önemli bir türdür. Bu güzelliğin ve ekolojik önemin geleceğe taşınması için herkes üzerine düşen sorumluluğu almalıdır. Doğamıza sahip çıkmak, kum zambağı gibi nadir türlerin de geleceğe taşınmasını sağlamaktır.

Kıyılarımızın beyaz güzeli kum zambağı için yapılacak her koruma çalışması, doğa ve insan sağlığı için yapılacak büyük bir yatırımdır. Unutulmamalıdır ki, doğamızdaki her tür, yaşam zincirinin ayrılmaz bir parçasıdır ve korunmalıdır.

Kaynaklar: Türk Tarım ve Gıda Bilim Dergisi, OMÜ Haberleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı projeleri, DEKAFOK Kıyı Koruma Derneği, Samsun Belediyesi Koruma Çalışmaları.

Görsel: Bilal Akbulut