Akdeniz Ve Karadeniz’de Aşırı Avcılık 10 Yılın En Düşük Düzeyinde: Balık Stokları Toparlanmaya Başladı, Tehlike Tam Geçmedi

Doğu Akdeniz’den Karadeniz balıkçı köylerine kadar denizlere bağımlı milyonlarca insan için umut veren ama hâlâ temkinli olunması gerektiğini hatırlatan bir tablo ortaya çıktı.​

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) Akdeniz Genel Balıkçılık Komisyonu (GFCM) tarafından hazırlanan “Akdeniz ve Karadeniz Balıkçılığının Durumu 2025” raporu, bölgedeki balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliğinin en kapsamlı ve güncel fotoğrafını sunuyor. Raporda, 2023’e kadar olan veriler değerlendirilirken, belgenin 2025 sürümü FAO-GFCM yayın serisi kapsamında çevrimiçi olarak yayımlandı.​

GFCM’nin başkanlığı ve raporun koordinasyonu, FAO çatısı altındaki bölgesel uzman ekibin liderliğinde yürütüldü; çalışmaya 20’den fazla ülke ve 700’ün üzerinde bilim insanı, veri uzmanı ve politika yapıcı katkı sundu. Rapor, FAO’nun yayın platformunda ve GFCM’nin resmi internet sitesinde erişime açılarak hem karar vericilere hem de kamuoyuna rehber olmayı hedefliyor.​

Balıklar geri dönüyor, ama yarıdan fazlası hâlâ baskı altında

Rapor, son 10 yılda uygulanan bilim temelli yönetim planları, av kısıtlamaları ve koruma alanları sayesinde Akdeniz ve Karadeniz’de balıklar üzerindeki av baskısının yarı yarıya azaldığını ortaya koyuyor. Buna paralel olarak, değerlendirilmiş ticari türlerin toplam biyokütlesi (denizdeki canlı stok miktarı) yüzde 25 arttı; bazı türlerde bu toparlanma çok daha belirgin düzeylere ulaştı.​

Yine de tablo tamamen pembe değil: Aşırı avlanan stokların oranı son on yılda yüzde 87’den yüzde 52’ye düşse de, bölgedeki türlerin yarısından fazlası hâlâ sağlıklı ekosistem için olması gerekenden daha fazla av baskısı altında. Bu durum, “doğru yolda olunduğunu ama frene basmayı bırakmanın toparlanmayı hızla tersine çevirebileceğini” gösteren kritik bir uyarı niteliği taşıyor.​

Tabağımızdaki balık ve kıyı kasabalarının geleceği

Akdeniz ve Karadeniz’de denizden ve kıyıdan elde edilen su ürünleri, bölge ülkelerinin sofralarına gelen toplam sucul gıdanın önemli bir kısmını oluşturuyor. Rapora göre, balıkçılık ve yetiştiricilik birlikte ele alındığında, bölgede 2 milyon tonu aşkın sucul gıda üretiliyor; bunun giderek artan bir bölümü yetiştiricilikten (akuakültürden) geliyor.​

sosyal politikaların güçlendirilmesini öneriyor.​

Durum Denizdeki av baskısının düşmesi, kısa vadede bazı filolar ve balıkçı kasabaları için daha az gelir anlamına gelebilse de, rapor bu fedakârlığın geleceğin ekmeği ve balığı için zorunlu olduğunu vurguluyor. Çünkü toparlanan stoklar, orta ve uzun vadede hem daha istikrarlı gelir hem de daha ulaşılabilir fiyatlarla sofraya gelen balık anlamına geliyor.​

Öne çıkan sayılar ve eğilimler

Bölgedeki toplam balıkçı filosu yaklaşık 83 bin tekneden oluşuyor; bu teknelerin önemli bir kısmı küçük ölçekli kıyı balıkçılığında faaliyet gösteriyor.​

2013–2023 döneminde uygulanan bölgesel yönetim planları ve koruma alanları sayesinde genel av baskısı ortalama yüzde 50 azaldı, sürdürülebilir durumda olan stok sayısı ikiye katlandı.​

Değerlendirilen ticari türlerin toplam biyokütlesi aynı dönemde yüzde 25 artarak, ekosistemin toparlanma sinyalleri verdiğini ortaya koydu.​

Deniz ve acısu (tuzluluk oranı düşük) yetiştiriciliği, bölge su ürünleri üretiminin yüzde 45’ten fazlasını karşılar hâle geldi; 2023’te akuakültür üretimi yaklaşık 940 bin tona ulaştı.​

Balıkçılığın geleceği: Daha az av, daha çok bilim

Rapor, bilimsel tavsiyelere dayalı av kotası belirleme, balıkçılık yasak alanları (Fisheries Restricted Areas), tür ve bölge bazlı uzun vadeli yönetim planları gibi araçların somut sonuç verdiğini vurguluyor. Özellikle kırmızı barbun, bazı karides türleri ve Karadeniz’de kalkan gibi ticari türlerde hem av baskısının düştüğü hem de stokların güçlendiği örnekler dikkat çekiyor.​

Ancak sürdürülebilirlik için aşırı avcılığın daha da gerilemesi, iklim krizi, kirlilik ve istilacı türler gibi diğer baskıların da ciddiyetle ele alınması gerektiği ifade ediliyor. FAO ve GFCM, önümüzdeki dönemde küçük ölçekli balıkçıların karar alma süreçlerine daha fazla dahil edilmesi, kadın emekçilerin görünürlüğünün artırılması ve gençlerin sektöre çekilmesi için

• Aşırı avlanan stok oranı     10 yılda yaklaşık %87’den %52’ye geriledi ​
• Av baskısındaki değişim    son on yılda ortalama %50 azalma ​
• Ticari tür biyokütlesi son on yılda yaklaşık %25 artış ​
• Toplam sucul gıda üretimi Balıkçılık + yetiştiricilik: 2,06 milyon ton civarı ​
• Akuakültürün payı Bölgesel su ürünlerinin %45’ten fazlası, ~940 bin ton (2023) ​
• Filo büyüklüğü         Yaklaşık 83 000 balıkçı teknesi ​

Bu tablo, denizlerdeki toparlanmanın henüz kırılgan olmakla birlikte, doğru politikalar sürdürülürse hem sofradaki balığın hem de kıyı kasabalarının geleceği için umut verdiğini gösteriyor.

Kaynak

FAO “The State of Mediterranean and Black Sea Fisheries 2025” raporu

Görsel: B. Akbulut