Türkiye'nin İlk Uzay Yolcuları!

TUBİTAK’tan yapılan açıklamada; Milli Uzay Programımız kapsamında adayların uzay yolculuğu, 2023 yılının son çeyreğinde gerçekleşeceği” bildirildi. Uzay yolcuları, ABD'de; uzay istasyonu ve altyapıları, haberleşme sistemleri, yaşam destek sistemleri, acil durumlar, deney altyapıları, fırlatma aracı ve mürettebat aracı sistemleri, dünyaya dönüş prosedürleri gibi pek çok konuda eğitim alacaklar.

 Ayrıca, uzay yolcumuz, 14 gün boyunca yerçekimsiz ortamda deney yapma imkanı bulacak. Bu görev süresinde uzay yolcumuz, insan araştırmaları, biyoloji, biyoteknoloji, malzeme bilimleri, fizik ve teknoloji alanlarına dair 13 deney gerçekleştirecek.

TÜBİTAK UZAY

Ülkemizin uzay alanındaki ihtiyaçlarını Ar-Ge yoluyla karşılamak, altyapı ve bilgi birikimi oluşturmayı hedefleyen UZAY TEKNOLOJİLERİ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ uzay alanında Ar-Ge mükemmeliyet merkezi haline gelmek için çalışmaktadır.

Yer gözlem uyduları geliştirme çalışmalarının ilk adımları 1999 yılına kadar uzanmaktadır. 2000 yılından itibaren bu çalışmalar hızlanmış, 2001-2003 yılları arasında Devlet Planlama Teşkilatından sağlanan destekle ve teknoloji transferi yöntemiyle Türkiye’nin uzay serüveni başlamış ve BİLSAT Uydusu yapılmıştır. Uydunun yapımında İngiliz uydu teknolojileri şirketi olan SSTL Surrey Satellite Technology Limited-Surrey ile işbirliği yapılmıştır. Bu kapsamda, 2001 yılında sekiz araştırmacı uydu yapım sürecini öğrenmek ve bağımsız uydu yapabilme yeteneği kazanmak için İngiltere’ye gönderilmiştir. Uydu teknolojilerinin çeşitli alanları ile ilgili master yapmaya gidenler ile üretim, test ve tasarım için gidenlerle birlikte 20 civarında araştırmacı uydu teknolojileri konusunda önemli bir birikime sahip oldular. Ayrıca, BİLSAT uydusu yapılırken işin daha iyi öğrenilebilmesi için mühendislik modeli sayılabilecek bir uydu daha yapıldı. Türkiye’nin ilk optik uzaktan algılama yer gözlem uydusu olan BİLSAT 12 m. çözünürlüklü olarak geliştirilmiş ve yörüngede başarıyla çalıştırılmıştır. BİLSAT projesi kapsamında TÜBİTAK UZAY tesislerinde Yer İstasyonu ve uydu üretim/test laboratuvarları kurulmuş, yerli imkânlarla Çok Bantlı Kamera (ÇOBAN) ve Gerçek Zamanlı Görüntü İşleme kartı (GEZGİN) tasarlanmış ve uzay tarihçesi kazandırılmıştır.

Bu ekipmanlar Türkiye’de tasarlanan ve üretilen, uzay tarihçesine sahip ilk ürünlerdir.

BiLSAT projesi ile elde edilen deneyim kullanılarak, yerli olarak üretilen ilk yer gözlem uydusu olan RASAT, 2004-2011 yılları arasında yine DPT desteği ile geliştirilmiş ve 2011 yılında yörüngede devreye alınmıştır. RASAT, 7,5 m. çözünürlükte pankromatik, 15 m. çözünürlükte RGB görüntü çekebilmektedir. Proje kapsamında, uydu montaj, entegrasyon ve test laboratuarları büyütülmüş, uydu tasarım, üretim ve test konularında 100’den fazla uzman yetiştirilmiş ve tamamı ülkemizde Türk mühendisler tarafından tasarlanıp üretilen ve 2011 yılında fırlatılan milli gözlem uydumuz RASAT ile Türkiye, uydu teknolojisinde söz sahibi bir ülke olmuştur. Ayrıca TÜBİTAK UZAY, bir uydu projesinin baştan sona gerçekleştirilmesini sağlayacak, sistem tasarımı ve entegrasyon yeteneklerine sahip olduğunu göstermiştir. Geliştirilen Yüksek Performanslı Uçuş Bilgisayarı (BiLGE), 100Mbps hızında X-bant Verici ve Gerçek Zamanlı Görüntü İşleme (GEZGİN-2) ekipmanları ile yerli uçuş ve yer istasyonu yazılımlarını, başarıyla çalıştırılarak, uzay tarihçesi kazandırmıştır. Böylelikle, TÜBİTAK UZAY, sadece sistem seviyesinde değil alt sistemler kapsamında da yetkinliğini ortaya koymuştur.

2007-2012 yılları arasında ise Türk Hava Kuvvetleri’nin yüksek çözünürlüklü istihbarat uydusu ihtiyacını karşılamak için TÜBİTAK UZAY’ın ana yürütücülüğünde, TUSAŞ firması ile birlikte 2,5 m. çözünürlüklü GÖKTÜRK 2 uydu projesi gerçekleştirilmiştir. TÜBİTAK UZAY’ın RASAT uydusu için geliştirdiği ve tarihçe kazandırdığı alt sistemlerin ana sistem olarak kullanıldığı GÖKTÜRK 2 uydusunda, Yakın Kızıl Ötesi (SWIR) Kamera Modülü (KUZGUN) ve Yönelim Ekipmanları Kontrol Modülü de geliştirilerek uzay tarihçesi kazanmıştır. 18 Aralık 2012’de fırlatılan GÖKTÜRK 2 uydusu ile birlikte ülkemiz, kendi imkânları ile yüksek çözünürlüklü yer gözlem uydusu üretebilen 16 ülkeden birisi olmayı başarmıştır. Türk Hava Kuvvetleri tarafından kontrol edilen GÖKTÜRK 2 uydusu halen yörüngesinde başarılı bir şekilde görevini yerine getirmektedir.

UYGAR projesinde haberleşme ve uydu sistemlerinde kullanılabilecek bir güç dağıtım birimi geliştirilmiş yeterlilik testleri tamamlamıştır. Böylelikle Türkiye’de haberleşme uydularında kullanılabilecek ilk ekipman TÜBİTAK UZAY tarafından geliştirilmiştir.

TÜBİTAK UZAY, Kalkınma Bakanlığı desteği ile başlattığı Geoportal Projesi kapsamında; gözlem uydularından elde edilen görüntülerin internet ortamında paylaşılabilmesi için GEZGİN portalı geliştirmiştir. RASAT uydusundan indirilen ham görüntüler geometrik ve radyometrik düzeltmelerin ardından koordinatlandırma işlemleri yapılarak güncel görüntüler GEZGİN Portalı’na (www.gezgin.gov.tr) aktarılmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları e-Devlet Kapısı ile bağlanarak istenilen alana ait RASAT görüntülerini ücretsiz olarak indirip, yeni görüntü talebinde bulunabilmektedir. GEZGİN Portalı’na e-Devlet Kapısı ile bağlanan tüm T.C. vatandaşları RASAT uydusundan 2012 yılından günümüze kadar çekilmiş tüm görüntüleri ücretsiz olarak indirebilmektedirler.

TÜBİTAK UZAY, bugüne kadar gerçekleştirmiş olduğu RASAT ve GÖKTÜRK 2 uydu projeleri kapsamında gereksinim geliştirme sürecinden, fırlatma ve operasyonel kullanım aşamalarına kadar geçen bütün aşamalarda, proje yönetiminin ve sistem mühendisliğinin gerektirdiği tüm süreçleri uygulamaktadır. Söz konusu projelerin sistem düzeyi gereksinim analizi, sistem tasarımı, arayüz yönetimi, test ve entegrasyon, güvenilirlik analizleri, risk yönetimi, kalite yönetimi, konfigürasyon yönetimi, vb. sistem düzeyi faaliyetleri TÜBİTAK UZAY tarafından gerçekleştirilmiştir. Yenilikçi ve yerlilik oranı yüksek uydu-uzay teknoloji ve uygulamalarına yönelik çalışmalar İMECE Uydu Alt Sistemleri Geliştirme Projesi kapsamında devam etmektedir.

Enstitümüzün bu çalışmaları ve başarıları sayesinde gözlem uydularını tasarlayıp üreten TÜRKİYE, haberleşme uydularını da Milli imkânlarla yurt içinde üretme hedefini gerçekleştirebilecek altyapıya, bilgi birikimine ve yetişmiş insan kaynağına ulaşmış oldu. Türkiye'nin ilk yerli haberleşme uydusu olacak olan TÜRKSAT 6A, yerli mühendislik ve tasarımla, Enstitümüzün öncülüğünde geliştirilmektedir. 2023’te uzaya fırlatılması hedeflenen haberleşme uydusunun yapımı, TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü önderliğinde TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI), ASELSAN ve CTech firmalarının desteğiyle gerçekleştirilmektedir.

Uzaktan algılama konusundaki çalışmalarımız, hava platformları ve uydudan alınan görüntülerin işlenmesi ile hassas tarım ve afet yönetimi alanlarında, karar vericiler için faydalı bilgi sağlayan algoritmalar ve yazılım araçları geliştirmek üzerine odaklanmıştır.

Enstitü, uydu ile ilgili proje ve çalışmalarının yanı sıra, kabiliyetlerimizi; RF (Radyo Frekansı) tasarım, pasif ve aktif mikrodalga devreleri, antenler ve özgün taban bant haberleşmesi konularında da geliştirme çalışmaları yapmaktadır.

Uzay Enstitüsü, Türkiye’nin ISO 9001 kalite belgesi alan ilk araştırma enstitüsüdür.

Kaynak

TUBİTAK UZAY