CERN Konseyi, Yeni Nesil Çarpıştırıcı İçin Fizibilite Çalışmasını İnceliyor

CERN’den yapılan açıklamada, CERN Konseyi'nin 6-7 Kasım tarihlerinde düzenlediği özel toplantıda, CERN Üye ve Ortak Üye Devletleri'nden gelen delegeler, önerilen Gelecekteki Dairesel Çarpıştırıcı için Olanaklılık Çalışması'nın sonuçlarını gözden geçirdikleri bildirildi.

Açıklamada;  Parçacık çarpıştırıcıları, maddenin en küçük bileşenlerinin ve evrenin yasalarının en temel düzeyde incelenmesini sağlayan benzersiz araçlardır. CERN ve Avrupa ve dünya çapındaki ortakları, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın (LHC) 2041'de faaliyetlerini sonlandırmasının ardından, onun yerini alacak bir sonraki çarpıştırıcıyı belirlemek için çalışmaktadır.  

Avrupa Parçacık Fiziği Stratejisi'nin (ESPP) 2020 güncellemesindeki öneriler doğrultusunda, CERN olası bir Gelecekteki Dairesel Çarpıştırıcı'nın (FCC) uygulanabilirliğini değerlendirmek üzere bir çalışma yürütmüştür. Çalışma, CERN Üye ve Ortak Üye Devletleri'ndeki ve ötesindeki birçok kurumla iş birliği içinde yürütülmüş ve raporu 31 Mart 2025 tarihinde yayınlanmıştır.

 CERN Konseyi'nin alt organları olan Bilimsel Politika Komitesi ve Finans Komitesi ile bağımsız uzman komitelerin incelemesinin ardından, Konsey delegeleri FCC Olanaklılık Çalışması raporunu 6 ve 7 Kasım 2025 tarihlerinde CERN'de düzenlenen özel bir toplantıda incelediler.

 Bağımsız uzman komiteleri, sunulan belgelere dayanarak FCC'nin teknik olarak uygulanabilir göründüğünü, şu ana kadar herhangi bir engel tespit edilmediğini belirtti.

 CERN Konseyi, sonuç bildirgesinde CERN'i bilim ve teknoloji alanında dünya lideri bir laboratuvar olarak sürdürme taahhüdünü yineledi. FCC'nin, Standart Model'in temellerini anlamak ve Standart Model'in ötesinde yeni fizik keşifleri için fırsatlar yaratmak için kritik öneme sahip olan parçacık fiziğindeki birçok açık soruyu, özellikle de Higgs bozonunu ele alan vizyoner bir fizik programı için platform sağlayacağını ve aynı zamanda toplum üzerinde önemli olumlu etkilere sahip yeni teknolojilerin geliştirilmesini teşvik edeceğini düşünmektedir.

 CERN Konseyi Başkanı Costas Fountas, "CERN Konseyi, CERN'i parçacık fiziğinde lider olarak tutma yönündeki güçlü isteğini yineledi ve FCC çalışmasının sürdürülmesini bu hedefe doğru atılmış bir adım olarak görüyor" dedi.

 Konsey, CERN Yönetiminin, CERN Bütçesi içinde ve dışında mevcut olabilecek çeşitli kaynak seviyelerine dayalı bir finansman modeli ve finansal senaryolar geliştirmek için son birkaç yıldır yaptığı çalışmaları memnuniyetle karşıladı.

CERN Konseyi ayrıca, özellikle bölgesel uygulama, çevresel etki ve risk yönetimi, maliyet belirsizliklerinin azaltılması, gerekli finansal kaynakların sağlanması ve projenin teknolojik, bilimsel ve toplumsal faydalarının duyurulması konularında daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu kabul etti.

 Konsey, Fizibilite Çalışmasının FCC çalışmalarının devam etmesi için temel oluşturduğu ve sunulan finansman senaryoları ile bugüne kadar elde edilen mali taahhütlerin FCC projesinin onaylanması için gereken tam mali taahhütlerin sağlanması yönündeki çalışmaların devamı için temel oluşturduğu sonucuna vardı.

 CERN Genel Müdürü Fabiola Gianotti, "FCC Fizibilite Çalışması'nın kapsamı ve derinliği dikkat çekici ve bu çalışma, 38 ülkedeki 162 enstitüden yaklaşık 1.500 kişinin ortak çalışmasıyla mümkün oldu," dedi. "CERN Konseyi'nin sonuçları, FCC'nin olası onayına giden yolda çok önemli bir dönüm noktasını temsil ediyor."

 Topluluk odaklı bir süreç olan ESPP'nin devam eden güncellemesi kapsamında, CERN'in gelecekteki amiral gemisi projesine ilişkin öneriler, Aralık 2025'te İsviçre'nin Ascona kentinde düzenlenecek özel bir toplantıda geliştirilecektir. Bu ve diğer öneriler, Konsey tarafından Mayıs 2026'da onaylanmak üzere değerlendirilecek ve bu, sürecin tamamlanmasını ve ESPP'nin güncellenmesini sağlayacaktır. FCC Fizibilite Çalışması raporu, CERN Üye Devletlerinin bilinçli karar alma süreçlerini desteklemeyi amaçlamaktadır ve herhangi bir nihai görüşü önceden belirlememektedir. CERN Konseyi'nin FCC'nin olası inşası hakkındaki kararının 2028 civarında alınması beklenmektedir.

 CERN Hakkında

CERN, Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü, parçacık fiziği alanında dünyanın önde gelen laboratuvarlarından biridir. Örgütün merkezi Cenevre'de olup Fransa-İsviçre sınırında yer almaktadır. Üye Devletleri: Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İsrail, İtalya, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre ve Birleşik Krallık'tır. Kıbrıs, Üyeliğe geçiş aşamasında Ortak Üye Devlettir. Brezilya, Hırvatistan, Hindistan, İrlanda, Letonya, Litvanya, Pakistan, Türkiye ve Ukrayna Ortak Üye Devletlerdir. Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri'nin şu anda Gözlemci statüsü bulunmaktadır; Avrupa Birliği ve UNESCO da öyle. JINR'nin Gözlemci statüsü, 25 Mart 2022 tarihli CERN Konsey Kararı uyarınca askıya alınmıştır. 

Görsel: PIXELRISE 

www.home.cern