Karadeniz Balıkçılığında Sürdürülebilirlik için Bilimsel İşbirliği

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) bağlı Akdeniz Genel Balıkçılık Komisyonu (GFCM) tarafından finanse edilen BlackSea4Fish projesi kapsamında Karadeniz balıkçılığının sürdürülebilir yönetimine katkı sağlayan birçok etkinlik yapılmaktadır.

Mersin Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hüseyin Özbilgin, koordinatörlüğünde sürdürülen BlackSea4Fish Projesi; özellikle stok değerlendirmeleri, yasadışı avcılıkla mücadele, küçük ölçekli ve rekreatif balıkçılık, av dışı yakalanan hassas türlerin izlenmesi ve bölgesel işbirliğinin güçlendirilmesi gibi beş ana bileşende yapılandırılmıştır.

Aynı zamanda GFCM’nin 2030 Stratejisi doğrultusunda, Karadeniz özelindeki hedeflere doğrudan katkı sağlayarak bölgesel bilimsel kapasitenin güçlendirilmesine destek olur.

Projenin Temel Bileşenleri

Balıkçılık yönetimini destekleyen bilimsel tavsiyeler

Önemli türlerde sistematik stok değerlendirmeleri gerçekleştirerek, biyolojik güvenli sınırlar dışında bulunan stokların sayısını azaltmaya yönelik bilimsel bilgi birikimini artırmayı hedefler

Küçük ölçekli ve rekreatif balıkçılık bilgisinin geliştirilmesi

Bu tür balıkçılık yapan toplulukların geçim kaynaklarının ve çalışma koşullarının iyileştirilmesine katkı vermek amacıyla bilgi ve farkındalık artırılır

Yasadışı, bildirimsiz ve düzensiz balıkçılık (IUU) değerlendirmesi ve gemi izleme sistemi (VMS)

IUU oranlarını değerlendirir ve modüler gemi izleme sistemlerinin uygulanmasını sağlayarak, bu sistemlerin etkinliğini artırmayı amaçlar

Hassas türlerin ayıklama ve çalışa payı (bycatch) izleme

Hassas türlerin hedef dışı yakalanma oranlarını azaltacak izleme programları ile ekosisteme uyumluluğu ve iklim değişikliğine adaptasyonu destekler

İş birliği, kamuoyu ve sonuçların yaygınlaştırılması

Proje sonuçlarını bölge genelinde ilgili paydaşlara ulaştırmak, teknik ve kurumsal işbirliğini geliştirmek için kapsamlı bilgilendirme ve ortaklık programları yürütülür

Projenin İşleyişi ve Yapı

BlackSea4Fish, YPGSABS (Subregional Group on Stock Assessment in the Black Sea) ve Karadeniz Çalışma Grubu (WGBS) ile koordineli çalışır. Proje, alanda uzmanlar istihdam ederek ad-hoc çalışmalar yürütür, bilim insanlarının toplantılara katılımını destekler, deniz araştırmaları, VMS uygulamaları, sosyo-ekonomik ve bycatch izleme programlarını başlatır, kapasite geliştirme eğitimleri düzenler ve bölgesel işbirliğini teşvik eder

WGBS, 2010 yılında kurulmuş bir danışma grubu olup balıkçılık yönetimi ve koruma alanlarında GFCM’ye bilimsel tavsiye sağlar

Ayrıca Karadeniz bilimsel veri toplama çerçevesini destekleyen GFCM DCRF mekanizmasını kullanır ve Bulgaristan Burgas’ta teknik birimlere dayanan bir yapıyla sürdürülür.

Öne Çıkan Faaliyetler ve Başarılar

Karadeniz Bilimsel Veri Tabanı

17 Temmuz 2023’te kullanıma sunulan bu platform; uzmanlar, yayın referansları ve tür biyolojik göstergelerine dair veriler içerir. 6 ülkenin 100’den fazla araştırmacısının katkı verdiği veritabanı; interaktif bir araştırma merkezi olarak işlev görüyor.

COVID‑19 Dönemindeki Faaliyetler (2020–2021)

Pandemiye rağmen proje; online eğitimler, veri hazırlama toplantıları, teknik değerlendirmeler, bilimsel araştırmalar ve sunum serileri gerçekleştirmiştir.

2022–2023 dönem faaliyetleri

Bildirildiğine göre, bu dönemde toplam 45 faaliyet yürütülmüştür; bunlar arasında 3 veri hazırlama toplantısı, 11 teknik toplantı ve 7 paydaş toplantısı bulunur.

Türkiye’den örnek çalışmalar

Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Barbunya, Kalkan ve Mezgit türlerine ait toplam 1213 otolitin yaş belirleme çalışmasını başarıyla tamamlamıştır.

Aynı enstitü tarafından düzenlenen “Yaş Okuma Çalıştayı”; Türkiye, Ukrayna, Romanya ve Gürcistan’dan bilim insanlarının katılımıyla ortak yaş tayini standardizasyonunu desteklemiş, bölgesel işbirliğini güçlendirmiştir.

ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü, 2018 yılında Gürcistan karasularında hidro-akustik yöntemle yürütülen bir araştırmada Batum-Anaklia bölgesindeki hamsi stoklarına dair ciddi veri üretmiş ve analizleri GFCM'ye sunmuştur.

Karadeniz’in sürdürülebilir balıkçılığına katkı

AA tarafından yapılan haberlerde; proje kapsamında ülkeler bazında ekonomik avcılık verilerinin düzenli toplanmaya başlandığı, kalkan balığı için kota uygulamasıyla stokların kısmen toparlandığı bilgisine yer verilmiştir.

BlackSea4Fish, Karadeniz balıkçılığının sürdürülebilirliğini sağlamayı amaçlayan çok bileşenli ve bilim odaklı bir projedir. Bölgesel veri altyapısı kurmak, bilimsel kapasite oluşturmak, işbirliğini teşvik etmek, IUU avcılık ve stok yönetimi gibi temel alanlarda ilerleme kaydetmek gibi somut çıktılar üretmiştir. Pandemiye rağmen projeyi sürdürmesi, veri modelleri geliştirmesi, genç bilim insanlarına erişim sağlaması ve yerel kamu kurumlarıyla işbirliği yapması projeyi bölgesel açıdan stratejik bir girişim haline getirmiştir.

Kaynak

FAO- BlackSea4Fish